“Văn minh loài người có thể được xem xét trên khía cạnh lịch sử kiến trúc nội thất. Trong đó, lịch sử đồ nội thất nói riêng có thể được phản ánh một cách cô đọng qua việc người ta thiết kế, chế tác, sản xuất những mẫu ghế” - PGS.TS.KTS. Vũ Hồng Cương (Trưởng Khoa NT & MTCN - Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội) nhận định.
Còn theo kiến trúc sư người Mỹ Witold Rybczynski (Tác giả cuốn sách Now I Sit Me Down), trên thế giới có 2 kiểu người: một kiểu ngồi trên sàn và kiểu còn lại ngồi trên ghế. “Không giống như ngành công nghệ thông tin hoặc những ngành nghề khác, một chiếc ghế ngồi không nhất thiết cần phải “tốt” lên theo thời gian” - Rybczynski viết.
Để tìm hiểu về hành trình của chiếc ghế trong suốt lịch sử văn minh loài người, mời bạn đọc tham khảo những thông tin thú vị Happynest đã tổng hợp lại trong bài viết sau.
Ai là người phát minh ra
chiếc ghế?
Theo KTS Rybczynski, dấu tích đầu tiên của chiếc ghế được phát hiện dưới dạng hình ảnh điêu khắc trên một bức tượng ở bờ biển Aegean (Hy Lạp) với niên đại từ 2.800 - 2.700 Trước Công Nguyên. Bức tượng mô tả một nhạc công đang chơi đàn hạc, ngồi trên một chiếc ghế trông giống như ghế nhà bếp, với lưng ghế thẳng và 4 chân trụ.
Trong khi, chiếc ghế dạng vật lý đầu tiên thực sự được tìm thấy trong các ngôi mộ có niên đại từ những năm 2680 TCN. Ghế được cho là đã tồn tại ít nhất từ thời kỳ đầu của triều đại Ai Cập. Ở thời kỳ này, chiếc ghế xuất hiện trong văn hóa Ai Cập cổ đại như một chỉ dấu về địa vị xã hội, khi phần lớn dân thường sẽ ngồi trên nền đất hoặc ghế thấp, và ghế tựa với tay vịn chỉ được dành riêng cho tầng lớp tinh hoa như hoàng gia và quan tư tế.
Hình minh họa ghế có 4 chân uốn lượn hình chữ S (cabriole-legged furniture), chiếc ghế được cho là nội thất hạng sang của người Trung Quốc
Một thợ đóng giày người Hy Lạp đang ngồi thoải mái trên chiếc ghế klismos, hình ảnh trên bia đá Xanthippos trong khoảng thế kỷ thứ 5 TCN
Hình minh họa mẫu ghế bành Louis XIV, chiếc ghế dành cho vua chúa Pháp
Đến thế kỷ thứ 5 TCN, người Hy Lạp đã sáng chế ra chiếc ghế klismos với chân trụ và tựa lưng cong. Chiếc ghế này được Rybczynski mô tả là “một trong những chiếc ghế đẹp nhất mọi thời đại”. Trong cuốn sách của mình, Rybczynski cho rằng suốt 2.000 năm sau đó, không mẫu ghế nào có thể sánh với ghế klismos về độ sang trọng, cho đến thế kỷ 18 - thời kỳ hoàng kim đánh dấu sự bùng nổ của những chiếc ghế đến từ Pháp và Trung Quốc, như ghế bành Louis XIV và ghế có 4 chân uốn lượn hình chữ S (cabriole-legged furniture)
Thời Trung Cổ, ghế lại một lần nữa được phân tầng theo giai cấp xã hội. Thường dân - đa số là nông dân - thường ngồi trên ghế băng hoặc ghế thấp. Mãi đến thế kỷ 19, ghế có tay và tựa lưng vẫn chỉ được sử dụng cho một số ít nhân vật trong hoàng gia, quan chức chính phủ cũng như giới học thuật..
Những chiếc ghế dài thường thấy trên bàn Trung Cổ,
thể hiện qua tác phẩm “Peasant Wedding” của họa sĩ Bruegel
Những chiếc ghế biểu tượng
trong lịch sử
1
The Golden Throne
Ngai vàng của Vua Tutankhamen
(Ai Cập cổ đại)
The Golden Throne là chiếc ghế thuộc nhóm đầu tiên trong lịch sử đồ nội thất, được chế tác cực kỳ tinh xảo, công phu, và được phát hiện vào năm 1922 bởi nhà khảo cổ học người Anh Howard Carter. Ghế làm bằng gỗ mạ vàng, bạc và đá quý, mặt ghế được lót bằng các tấm thạch anh đầy màu sắc, gợi nhớ đến khảm Byzantine. Phần chân ghế được trang trí hình đầu và móng sư tử. Tỷ lệ và chi tiết của chiếc ghế này không chỉ ảnh hưởng tới các thiết kế ghế Châu Âu cổ điển mà cả những mẫu thiết kế ghế hiện đại ngày nay.
Màu sắc của The Golden Throne đã không phai mờ trong 3.000 năm, là minh chứng cho kỹ thuật của các nghệ nhân Ai Cập cổ đại
2
Ghế móng ngựa Triều Minh
(Trung Hoa Cổ Đại)
Triều Minh là thời đại hoàng kim của đồ nội thất Trung Quốc (1368 - 1644) với ý tưởng thiết kế đơn giản, đường nét rõ ràng, các chi tiết chạm khắc vừa phải nhưng tinh tế. Ghế móng ngựa triều Minh được làm từ gỗ sưa với hình dáng đơn giản, lưng và tay ghế tạo thành những hình bán tròn liên tiếp. Khung ghế được thiết kế tỉ mỉ, sử dụng các khớp mộng. Khó ngờ rằng chiếc ghế này lại nằm trong “bộ sưu tập” Trung Hoa cổ đại vì các biến thể của nó còn xuất hiện khá nhiều trong các công trình hiện đại ở các nước Châu Á ngày nay.
Thiết kế nguyên bản của ghế móng ngựa triều Minh vẫn được sử dụng rộng rãi tại Châu Á ngày nay
3
Ghế Klismos
Mẫu ghế Klismos ngày nay được “tái tạo” dựa trên những phỏng đoán từ bản gốc ở thời cổ đại. Nhiều phiên bản ghế Klismos đã được biến tấu và ra đời sau ảnh hưởng của phong trào tân cổ điển trong thế kỷ thứ 19. Gần nhất là thiết kế của Michael Graves - một kiến trúc sư người Mỹ cho tập đoàn bán lẻ JCPenney.
Ghế Klismos
một trong những chiếc ghế đẹp nhất mọi thời đại
4
Ghế Windsor
“Nếu trong nhà bạn có chiếc ghế Windsor, hãy nhớ rằng, chiếc ghế ấy hoàn toàn cùng kiểu dáng và công năng với chiếc ghế mà George Washington và Benjamin Franklin đã ngồi. Không một vật nào từ thời kỳ ấy (thế kỷ 18), trừ bản Hiến pháp Hoa Kỳ, còn giữ được độ hữu dụng như chiếc ghế này" - Witold Rybczynski viết.
Ghế Windsor ra đời từ thế kỉ 16 tại thị trấn Windsor nước Anh (tên thị trấn được dùng để đặt tên cho ghế). Đến nay, đây là một trong những loại ghế có lịch sử lâu đời và nhiều phiên bản nhất trên thế giới.
5
Ghế Louis
Ghế bành kiểu Pháp
Ghế Louis là sản phẩm ghế ra đời trong trào lưu phong cách kiến trúc nội thất Pháp, một phong cách đã hình thành cách đây hơn 3 thế kỷ nhưng vẫn luôn khẳng định vị thế và sức lôi cuốn đầy mê hoặc. Ghế Louis thường được sử dụng trong các cung điện Pháp, Nga, được thiết kế cho vua chúa và hoàng tộc xưa. Tại Việt Nam, có thể thấy ghế Louis và nội thất kiểu Pháp trong những ngôi nhà cổ ở miền Tây như Nhà Công Tử Bạc Liêu, Nhà Cổ Huỳnh Phủ,... Các gia đình quan lại, danh gia vọng tộc xưa.
Thế kỷ 18 là thời kỳ hoàng kim của đồ nội thất, và không gì tuyệt hơn một chiếc ghế Louis - ghế bành kiểu Pháp được làm thủ công với vải dệt và đệm êm ái
6
Ghế Café Bentwood Số 14
Ghế Café Bentwood số 14 là chiếc ghế nổi tiếng được thiết kế bởi Michael Thonet - người được mệnh danh là “Henry Ford của những chiếc ghế”. Chiếc ghế này được sản xuất và hoàn thiện chỉ với sáu mảnh gỗ uốn cong, mười đinh vít và hai vòng đệm. Ra mắt vào năm 1859, với giá cả phải chăng và thiết kế đơn giản, ghế Café Bentwood số 14 đã trở thành một trong những chiếc ghế bán chạy nhất, với khoảng 50 triệu chiếc đã được bán từ năm 1859 đến 1930, và hàng triệu chiếc ghế đã được bán trong khoảng thời gian tiếp theo kể từ thời điểm đó.
Ghế Café Bentwood số 14 là món đồ nội thất được sản xuất hàng loạt đầu tiên trên thế giới
7
Ghế Cesca
Ghế Cesca là một thiết kế ghế của Marcel Breuer vào năm 1928. Chiếc ghế được đặt tên là Cesca để tưởng nhớ Francesca, con gái nuôi của Breuer. Cesca là một trong những thiết kế nội thất theo chủ nghĩa hiện đại đầu tiên “khai thác các khả năng độc đáo của vật liệu”. Kiểu dáng của ghế được xem là lấy cảm hứng từ chiếc MR10, tuy nhiên phần uốn cong nhẹ nhàng được thay bằng nét vuông góc cạnh. Việc sử dụng gỗ cùng với thép ống mạ crôm, đã giúp bề ngoài chiếc ghế Cesca trông mềm mại và ấm áp hơn, mang tới những cú nâng nhẹ và khiến người ngồi có cảm giác như đang trôi nổi giữa không trung. Thiết kế của ghế Cesca đã phá vỡ cấu trúc ghế truyền thống 4 chân. Cesca không phải là chiếc ghế đúc bằng thép hình ống đầu tiên nhưng nó là chiếc ghế được biết đến nhiều nhất trên thế giới.
Ghế Cesca là chiếc ghế thay đổi sân chơi nội thất thực sự, và được Cara McCarty - Phó giám tuyển tại Khoa Kiến trúc và Thiết kế tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại - gọi là “một trong số 10 chiếc ghế quan trọng nhất của thế kỷ 20.”
8
Ghế tròn (PP 503)
Ghế tròn được thiết kế vào năm 1949 bởi Hans J. Wegner - một nhà thiết kế hoàng gia danh dự cho ngành công nghiệp ở hiệp hội Nghệ thuật hoàng gia ở London. Ghế tròn đã từng xuất hiện trên bìa tạp chí nội thất của Mỹ năm 1950, và được tạp chí này gọi là chiếc ghế đẹp nhất trên thế giới, đưa danh tiếng Wegner lên tầm quốc tế và khởi đầu cho một thị trường xuất khẩu đầy lợi nhuận.
Năm 1961, hãng truyền hình CBS đã mua 12 bản copy của chiếc ghế này cho buổi truyền hình trực tiếp đầu tiên của cuộc tranh cử chức tổng thống giữa John F. Kennedy và Richard Nixon. Chính Kennedy đã yêu cầu sử dụng chiếc ghế này, ông muốn một chiếc ghế ngồi thoải mái cho vùng lưng hay bị đau nhức của mình.
9
Ghế nhựa Monobloc
Tên gọi này xuất phát từ mono (một) và bloc (khối), có nghĩa là chiếc ghế được rèn thành
một mảnh duy nhất. Ghế nhựa
Monobloc được làm từ polypropylene, sản xuất dạng đúc phun, là thiết kế giải quyết được
lỗi lớn nhất trong việc chế
tạo ghế, đó là: loại bỏ tất cả các khớp.
Kể từ khi ra đời cách đây hơn 60 năm, số lượng ghế nhựa Monobloc được sản xuất có thể
lên đến hàng tỷ chiếc. Đây
chính là chiếc ghế hiện thân của chủ nghĩa tiêu dùng đại chúng, với giá cả phải chăng và
tốn quá ít chi phí: chỉ
khoảng 3,5 đô la để sản xuất 1 chiếc ghế hoàn chỉnh. Cho đến nay, ghế nhựa Monobloc vẫn
là biểu tượng của thiết kế
toàn cầu hóa và một biểu tượng gây tranh cãi bởi chất liệu tạo nên chiếc ghế này không
thể bị phân hủy trong môi
trường.
Dù thích hay không, ghế nhựa Monobloc vẫn là chiếc ghế thống trị toàn cầu
Ghế văn phòng và những đòi hỏi trong thời đại mới
Sau Thế chiến thứ 2, các kiến thức công thái học (ergonomic, môn khoa học nghiên cứu về thiết kế môi trường làm việc trong tương quan với sức khỏe thể - lý của người lao động) mới dần được đưa vào nội thất.
Những chiếc ghế văn phòng công thái học đầu tiên được sản xuất đại trà năm 1970 - nổi bật nhất là Ergon Chair, chiếc ghế được Wiiliam Stumpf thiết kế cho công ty nội thất Herman Miller năm 1976 và đã nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn của không gian văn phòng.
Ergon Chair - một trong những chiếc ghế văn phòng công thái học đầu tiên được sản xuất đại trà
Đến năm 1994, Stumpf lại cho ra mắt Aaron Chair - một thiết kế ấn tượng khác mà nay đã trở thành khuôn thước cho ghế "công thái học", được giới game thủ lẫn dân văn phòng ngày nay ưa chuộng.
Điểm nổi bật của Aaron Chair nằm ở thiết kế "thác nước" hỗ trợ đường cong thắt lưng, cũng như phần tay và chiều cao có thể điều chỉnh tùy ý muốn. Với thiết kế có phần đồ sộ và công năng ấn tượng, Aaron Chair còn được biết đến với cái tên "cỗ máy cho việc ngồi".
Aaron Chair - chiếc ghế vẫn được giới văn phòng và game thủ ưa chuộng cho tới ngày nay
Đến nay, ghế công thái học thậm chí đã có nhiều bước tiến xa hơn thiết kế của William Stumpf: từ vật liệu thông thoáng khí, độ nghiêng lưng điều chỉnh được đến phần đệm đỡ có khả năng vừa khít lưng, đầu và cổ, những chiếc ghế này đã cải thiện cuộc sống của hàng triệu lao động tri thức trên toàn thế giới.
Trong giai đoạn làm việc từ xa dài hơi vì COVID-19, giới văn phòng, đặc biệt là những người sống trong không gian nhỏ, thiếu phòng làm việc riêng, lập tức nhận ra họ không muốn một "cỗ máy ngồi" choán không gian nhà mình.
"Bạn không thể lấy một chiếc ghế từ văn phòng và cố tân trang nó thành một chiếc ghế gia đình. Hình thái và kích thước của chúng là quá khác biệt" - Greg Allison, kỹ sư Công ty nội thất công thái học Humanscale, nói với trang Quartz.
Thách thức của các nhà thiết kế và sản xuất ghế văn phòng hiện nay là làm sao để chiếc ghế văn phòng trở nên phù hợp hơn với không gian gia đình, trong bối cảnh định nghĩa "văn phòng" vẫn còn đang được viết lại hằng ngày. Chiếc ghế văn phòng (dù không nhất thiết được đặt ở văn phòng) trong tương lai có thể sẽ nhẹ và dễ di chuyển hơn để phù hợp nếp làm việc trong thời đại mới: người lao động di chuyển liên tục giữa các cuộc họp, nghỉ ngơi, làm việc đứng, thậm chí chăm sóc nhà cửa khi đang làm việc từ xa.
Dù vậy, việc ngồi vẫn sẽ là tư thế thống trị và chiếc ghế cũng sẽ vẫn làm nhiệm vụ tối căn bản của nó. Theo Greg Allison, chiếc ghế của tương lai sẽ phục vụ cả hai nhu cầu đứng và ngồi cùng lúc.
"Hãy tưởng tượng tư thế đứng, nhưng bạn có thể ngả người vào một thứ hết sức vừa tầm. Tôi tưởng tượng ra một chiếc ghế mà bạn có thể sà vào và để tư thế của mình thật thoải mái" - anh chia sẻ.
Nguồn tham khảo:
Lược sử chiếc ghế: Hãy ngồi xuống đây (Báo Tuổi trẻ)
A Global History of Sitting Down (The Atlantic)
Hành trình của những chiếc ghế (Tạp chí Kiến trúc)
7 Chairs That Changed the World (AD)
Nhà thiết kế Hans J. Wegner với những chiếc ghế kiệt tác (Kiến Việt)
“Văn minh loài người có thể được xem xét trên khía cạnh lịch sử kiến trúc nội thất. Trong đó, lịch sử đồ nội thất nói riêng có thể được phản ánh một cách cô đọng qua việc người ta thiết kế, chế tác, sản xuất những mẫu ghế” - PGS.TS.KTS. Vũ Hồng Cương (Trưởng Khoa NT & MTCN - Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội) nhận định.
Còn theo kiến trúc sư người Mỹ Witold Rybczynski (Tác giả cuốn sách Now I Sit Me Down), trên thế giới có 2 kiểu người: một kiểu ngồi trên sàn và kiểu còn lại ngồi trên ghế. “Không giống như ngành công nghệ thông tin hoặc những ngành nghề khác, một chiếc ghế ngồi không nhất thiết cần phải “tốt” lên theo thời gian” - Rybczynski viết.
Để tìm hiểu về hành trình của chiếc ghế trong suốt lịch sử văn minh loài người, mời bạn đọc tham khảo những thông tin thú vị Happynest đã tổng hợp lại trong bài viết sau.
Ai là người phát minh ra chiếc ghế?
Theo KTS Rybczynski, dấu tích đầu tiên của chiếc ghế được phát hiện dưới dạng hình ảnh điêu khắc trên một bức tượng ở bờ biển Aegean (Hy Lạp) với niên đại từ 2.800 - 2.700 Trước Công Nguyên. Bức tượng mô tả một nhạc công đang chơi đàn hạc, ngồi trên một chiếc ghế trông giống như ghế nhà bếp, với lưng ghế thẳng và 4 chân trụ.
Một thợ đóng giày người Hy Lạp đang ngồi thoải mái trên chiếc ghế klismos, hình ảnh trên bia đá Xanthippos trong khoảng thế kỷ thứ 5 TCN
Trong khi, chiếc ghế dạng vật lý đầu tiên thực sự được tìm thấy trong các ngôi mộ có niên đại từ những năm 2680 TCN. Ghế được cho là đã tồn tại ít nhất từ thời kỳ đầu của triều đại Ai Cập. Ở thời kỳ này, chiếc ghế xuất hiện trong văn hóa Ai Cập cổ đại như một chỉ dấu về địa vị xã hội, khi phần lớn dân thường sẽ ngồi trên nền đất hoặc ghế thấp, và ghế tựa với tay vịn chỉ được dành riêng cho tầng lớp tinh hoa như hoàng gia và quan tư tế.
Hình minh họa mẫu ghế bành Louis XIV, chiếc ghế dành cho vua chúa Pháp
Hình minh họa ghế có 4 chân uốn lượn hình chữ S (cabriole-legged furniture), chiếc ghế được cho là nội thất hạng sang của người Trung Quốc
Đến thế kỷ thứ 5 TCN, người Hy Lạp đã sáng chế ra chiếc ghế klismos với chân trụ và tựa lưng cong. Chiếc ghế này được Rybczynski mô tả là “một trong những chiếc ghế đẹp nhất mọi thời đại”. Trong cuốn sách của mình, Rybczynski cho rằng suốt 2.000 năm sau đó, không mẫu ghế nào có thể sánh với ghế klismos về độ sang trọng, cho đến thế kỷ 18 - thời kỳ hoàng kim đánh dấu sự bùng nổ của những chiếc ghế đến từ Pháp và Trung Quốc, như ghế bành Louis XIV và ghế có 4 chân uốn lượn hình chữ S (cabriole-legged furniture)
Thời Trung Cổ, ghế lại một lần nữa được phân tầng theo giai cấp xã hội. Thường dân - đa số là nông dân - thường ngồi trên ghế băng hoặc ghế thấp. Mãi đến thế kỷ 19, ghế có tay và tựa lưng vẫn chỉ được sử dụng cho một số ít nhân vật trong hoàng gia, quan chức chính phủ cũng như giới học thuật..
Những chiếc ghế dài thường thấy trên bàn Trung Cổ,
thể hiện qua tác phẩm “Peasant Wedding” của họa sĩ Bruegel
Những chiếc ghế biểu tượng
trong lịch sử
1
The Golden Throne
Ngai vàng của Vua Tutankhamen
(Ai Cập cổ đại)
The Golden Throne là chiếc ghế thuộc nhóm đầu tiên trong lịch sử đồ nội thất, được chế tác cực kỳ tinh xảo, công phu, và được phát hiện vào năm 1922 bởi nhà khảo cổ học người Anh Howard Carter. Ghế làm bằng gỗ mạ vàng, bạc và đá quý, mặt ghế được lót bằng các tấm thạch anh đầy màu sắc, gợi nhớ đến khảm Byzantine. Phần chân ghế được trang trí hình đầu và móng sư tử. Tỷ lệ và chi tiết của chiếc ghế này không chỉ ảnh hưởng tới các thiết kế ghế Châu Âu cổ điển mà cả những mẫu thiết kế ghế hiện đại ngày nay.
Màu sắc của The Golden Throne đã không phai mờ trong 3.000 năm, là minh chứng cho kỹ thuật của các nghệ nhân Ai Cập cổ đại
2
Ghế móng ngựa Triều Minh
(Trung Hoa Cổ Đại)
Triều Minh là thời đại hoàng kim của đồ nội thất Trung Quốc (1368 - 1644) với ý tưởng thiết kế đơn giản, đường nét rõ ràng, các chi tiết chạm khắc vừa phải nhưng tinh tế. Ghế móng ngựa triều Minh được làm từ gỗ sưa với hình dáng đơn giản, lưng và tay ghế tạo thành những hình bán tròn liên tiếp. Khung ghế được thiết kế tỉ mỉ, sử dụng các khớp mộng. Khó ngờ rằng chiếc ghế này lại nằm trong “bộ sưu tập” Trung Hoa cổ đại vì các biến thể của nó còn xuất hiện khá nhiều trong các công trình hiện đại ở các nước Châu Á ngày nay.
Thiết kế nguyên bản của ghế móng ngựa triều Minh vẫn được sử dụng rộng rãi tại Châu Á ngày nay
3
Ghế Klismos
Mẫu ghế Klismos ngày nay được “tái tạo” dựa trên những phỏng đoán từ bản gốc ở thời cổ đại. Nhiều phiên bản ghế Klismos đã được biến tấu và ra đời sau ảnh hưởng của phong trào tân cổ điển trong thế kỷ thứ 19. Gần nhất là thiết kế của Michael Graves - một kiến trúc sư người Mỹ cho tập đoàn bán lẻ JCPenney.
Ghế Klismos
một trong những chiếc ghế đẹp nhất mọi thời đại
4
Ghế Windsor
“Nếu trong nhà bạn có chiếc ghế Windsor, hãy nhớ rằng, chiếc ghế ấy hoàn toàn cùng kiểu dáng và công năng với chiếc ghế mà George Washington và Benjamin Franklin đã ngồi. Không một vật nào từ thời kỳ ấy (thế kỷ 18), trừ bản Hiến pháp Hoa Kỳ, còn giữ được độ hữu dụng như chiếc ghế này" - Witold Rybczynski viết.
Ghế Windsor ra đời từ thế kỉ 16 tại thị trấn Windsor nước Anh (tên thị trấn được dùng để đặt tên cho ghế). Đến nay, đây là một trong những loại ghế có lịch sử lâu đời và nhiều phiên bản nhất trên thế giới.
5
Ghế Louis
Ghế bành kiểu Pháp
Ghế Louis là sản phẩm ghế ra đời trong trào lưu phong cách kiến trúc nội thất Pháp, một phong cách đã hình thành cách đây hơn 3 thế kỷ nhưng vẫn luôn khẳng định vị thế và sức lôi cuốn đầy mê hoặc. Ghế Louis thường được sử dụng trong các cung điện Pháp, Nga, được thiết kế cho vua chúa và hoàng tộc xưa. Tại Việt Nam, có thể thấy ghế Louis và nội thất kiểu Pháp trong những ngôi nhà cổ ở miền Tây như Nhà Công Tử Bạc Liêu, Nhà Cổ Huỳnh Phủ,... Các gia đình quan lại, danh gia vọng tộc xưa.
Thế kỷ 18 là thời kỳ hoàng kim của đồ nội thất, và không gì tuyệt hơn một chiếc ghế Louis - ghế bành kiểu Pháp được làm thủ công với vải dệt và đệm êm ái
6
Ghế Café Bentwood Số 14
Ghế Café Bentwood số 14 là chiếc ghế nổi tiếng được thiết kế bởi Michael Thonet - người được mệnh danh là “Henry Ford của những chiếc ghế”. Chiếc ghế này được sản xuất và hoàn thiện chỉ với sáu mảnh gỗ uốn cong, mười đinh vít và hai vòng đệm. Ra mắt vào năm 1859, với giá cả phải chăng và thiết kế đơn giản, ghế Café Bentwood số 14 đã trở thành một trong những chiếc ghế bán chạy nhất, với khoảng 50 triệu chiếc đã được bán từ năm 1859 đến 1930, và hàng triệu chiếc ghế đã được bán trong khoảng thời gian tiếp theo kể từ thời điểm đó.
Ghế Café Bentwood số 14 là món đồ nội thất được sản xuất hàng loạt đầu tiên trên thế giới
7
Ghế Cesca
Ghế Cesca là một thiết kế ghế của Marcel Breuer vào năm 1928. Chiếc ghế được đặt tên là Cesca để tưởng nhớ Francesca, con gái nuôi của Breuer. Cesca là một trong những thiết kế nội thất theo chủ nghĩa hiện đại đầu tiên “khai thác các khả năng độc đáo của vật liệu”. Kiểu dáng của ghế được xem là lấy cảm hứng từ chiếc MR10, tuy nhiên phần uốn cong nhẹ nhàng được thay bằng nét vuông góc cạnh. Việc sử dụng gỗ cùng với thép ống mạ crôm, đã giúp bề ngoài chiếc ghế Cesca trông mềm mại và ấm áp hơn, mang tới những cú nâng nhẹ và khiến người ngồi có cảm giác như đang trôi nổi giữa không trung. Thiết kế của ghế Cesca đã phá vỡ cấu trúc ghế truyền thống 4 chân. Cesca không phải là chiếc ghế đúc bằng thép hình ống đầu tiên nhưng nó là chiếc ghế được biết đến nhiều nhất trên thế giới.
Ghế Cesca là chiếc ghế thay đổi sân chơi nội thất thực sự, và được Cara McCarty - Phó giám tuyển tại Khoa Kiến trúc và Thiết kế tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại - gọi là “một trong số 10 chiếc ghế quan trọng nhất của thế kỷ 20.”
8
Ghế tròn (PP 503)
Ghế tròn được thiết kế vào năm 1949 bởi Hans J. Wegner - một nhà thiết kế hoàng gia danh dự cho ngành công nghiệp ở hiệp hội Nghệ thuật hoàng gia ở London. Ghế tròn đã từng xuất hiện trên bìa tạp chí nội thất của Mỹ năm 1950, và được tạp chí này gọi là chiếc ghế đẹp nhất trên thế giới, đưa danh tiếng Wegner lên tầm quốc tế và khởi đầu cho một thị trường xuất khẩu đầy lợi nhuận.
Năm 1961, hãng truyền hình CBS đã mua 12 bản copy của chiếc ghế này cho buổi truyền hình trực tiếp đầu tiên của cuộc tranh cử chức tổng thống giữa John F. Kennedy và Richard Nixon. Chính Kennedy đã yêu cầu sử dụng chiếc ghế này, ông muốn một chiếc ghế ngồi thoải mái cho vùng lưng hay bị đau nhức của mình.
9
Ghế nhựa Monobloc
Tên gọi này xuất phát từ mono (một) và bloc (khối), có nghĩa là chiếc ghế được rèn thành một mảnh duy nhất. Ghế nhựa Monobloc được làm từ polypropylene, sản xuất dạng đúc phun, là thiết kế giải quyết được lỗi lớn nhất trong việc chế tạo ghế, đó là: loại bỏ tất cả các khớp.
Kể từ khi ra đời cách đây hơn 60 năm, số lượng ghế nhựa Monobloc được sản xuất có thể lên đến hàng tỷ chiếc. Đây chính là chiếc ghế hiện thân của chủ nghĩa tiêu dùng đại chúng, với giá cả phải chăng và tốn quá ít chi phí: chỉ khoảng 3,5 đô la để sản xuất 1 chiếc ghế hoàn chỉnh. Cho đến nay, ghế nhựa Monobloc vẫn là biểu tượng của thiết kế toàn cầu hóa và một biểu tượng gây tranh cãi bởi chất liệu tạo nên chiếc ghế này không thể bị phân hủy trong môi trường.
Dù thích hay không, ghế nhựa Monobloc vẫn là chiếc ghế thống trị toàn cầu
Ghế văn phòng và những đòi hỏi trong thời đại mới
Sau Thế chiến thứ 2, các kiến thức công thái học (ergonomic, môn khoa học nghiên cứu về thiết kế môi trường làm việc trong tương quan với sức khỏe thể - lý của người lao động) mới dần được đưa vào nội thất.
Những chiếc ghế văn phòng công thái học đầu tiên được sản xuất đại trà năm 1970 - nổi bật nhất là Ergon Chair, chiếc ghế được Wiiliam Stumpf thiết kế cho công ty nội thất Herman Miller năm 1976 và đã nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn của không gian văn phòng.
Ergon Chair - một trong những chiếc ghế văn phòng công thái học đầu tiên được sản xuất đại trà
Đến năm 1994, Stumpf lại cho ra mắt Aaron Chair - một thiết kế ấn tượng khác mà nay đã trở thành khuôn thước cho ghế "công thái học", được giới game thủ lẫn dân văn phòng ngày nay ưa chuộng.
Điểm nổi bật của Aaron Chair nằm ở thiết kế "thác nước" hỗ trợ đường cong thắt lưng, cũng như phần tay và chiều cao có thể điều chỉnh tùy ý muốn. Với thiết kế có phần đồ sộ và công năng ấn tượng, Aaron Chair còn được biết đến với cái tên "cỗ máy cho việc ngồi".
Aaron Chair - chiếc ghế vẫn được giới văn phòng và game thủ ưa chuộng cho tới ngày nay
Đến nay, ghế công thái học thậm chí đã có nhiều bước tiến xa hơn thiết kế của William Stumpf: từ vật liệu thông thoáng khí, độ nghiêng lưng điều chỉnh được đến phần đệm đỡ có khả năng vừa khít lưng, đầu và cổ, những chiếc ghế này đã cải thiện cuộc sống của hàng triệu lao động tri thức trên toàn thế giới.
Trong giai đoạn làm việc từ xa dài hơi vì COVID-19, giới văn phòng, đặc biệt là những người sống trong không gian nhỏ, thiếu phòng làm việc riêng, lập tức nhận ra họ không muốn một "cỗ máy ngồi" choán không gian nhà mình.
"Bạn không thể lấy một chiếc ghế từ văn phòng và cố tân trang nó thành một chiếc ghế gia đình. Hình thái và kích thước của chúng là quá khác biệt" - Greg Allison, kỹ sư Công ty nội thất công thái học Humanscale, nói với trang Quartz.
Thách thức của các nhà thiết kế và sản xuất ghế văn phòng hiện nay là làm sao để chiếc ghế văn phòng trở nên phù hợp hơn với không gian gia đình, trong bối cảnh định nghĩa "văn phòng" vẫn còn đang được viết lại hằng ngày. Chiếc ghế văn phòng (dù không nhất thiết được đặt ở văn phòng) trong tương lai có thể sẽ nhẹ và dễ di chuyển hơn để phù hợp nếp làm việc trong thời đại mới: người lao động di chuyển liên tục giữa các cuộc họp, nghỉ ngơi, làm việc đứng, thậm chí chăm sóc nhà cửa khi đang làm việc từ xa.
Dù vậy, việc ngồi vẫn sẽ là tư thế thống trị và chiếc ghế cũng sẽ vẫn làm nhiệm vụ tối căn bản của nó. Theo Greg Allison, chiếc ghế của tương lai sẽ phục vụ cả hai nhu cầu đứng và ngồi cùng lúc.
"Hãy tưởng tượng tư thế đứng, nhưng bạn có thể ngả người vào một thứ hết sức vừa tầm. Tôi tưởng tượng ra một chiếc ghế mà bạn có thể sà vào và để tư thế của mình thật thoải mái" - anh chia sẻ.
Nguồn tham khảo:
Lược sử chiếc ghế: Hãy ngồi xuống đây (Báo Tuổi trẻ)
A Global History of Sitting Down (The Atlantic)
Hành trình của những chiếc ghế (Tạp chí Kiến trúc)
7 Chairs That Changed the World (AD)
Nhà thiết kế Hans J. Wegner với những chiếc ghế kiệt tác (Kiến Việt)